كنترل صدا(noise    control)

كنترل صدا بمنظور كنترل اثرات زيانبار آن و آسايش كارگر بوده و شامل روشهاي كنترل فني ، كنترل مديريتي (كنترل زمان مواجهه)، آموزش واطلاع رساني است.

1)كنترل فني

اين روشها شامل مراحل زير است:

الف- كنترل در منبع صوتي

1-الف- انتخاب صحيح دستگاه متناسب با فرآيند توليد

براي انجام هر عمليات صنعتي دستگاههاي مختلفي وجود دارد در هنگام طراحي پروسه توليد و انتخاب نوع دستگاه  از عواملي كه بايد مد نظر قرار گيرد مشخصات صوتي آن يا به عبارت ديگر تراز فشار صوت هر دستگاه و تراز فشار صوت مجموع دستگاهها در يك كارگاه است. بنابراين اصول ذكر شده در جمع ترازهاي صوتي هر چه تراز فشار صوت دستگاهها كمتر و تعداد آنها نيز محدود باشد مطلوبتر است

2- الف- نگهداري صحيح دستگاهها

توليد صدا يكي از راههاي اتلاف انرژي در دستگاهها است. اصولاً با طول عمر دستگاه تراز فشار صوت آن نيز افزايش مي يابد. نگهداري دستگاه و سرويسكاري بموقع در پيشگيري از فرسودگي و نيز كاهش صدا موثر است . همچنين گريسكاري و تنظيم قطعات متحرك در دستگاهها حائز اهميت است. براي هر دستگاه لازم است شناسنامه و دستور العمل نگهداري دقيقي وجود داشته باشد و كارگر متصدي آن را روزانه به اجرا در آورد. البته فرسو دگي قطعات در افزايش صداي دستگاه موثر مي باشد در اين صورت بهتر است قطعات متحرك فرسوده تعويض گردد.

 3- الف- محل ونحوه استقرار دستگاه

در اين روش كنترل كليه عوامل مكانيكي كه مي تواند باعث توليد صدا شود بايستي مد نظر قرار گيرد عمل نصب دستگاه  موقعيت قرار گيري آن نسبت به ديوارهاي بالايي برخوردار است.

4-الف- تغيير در اجزاء و كار دستگاهها

تكنيكهاي كار دستگاهها روز به روز در حال تغيير است از طرف ديگر جايگزين نمودن دستگاههاي پر سرو صدا هميشه مقدور نيست ولي مي توان با مطالعه دقيق و فني برروي اجزاء و كار دستگاهها برخي از فرآيندهاي آن را با تغيير در اجرا اصلاح نمود.

ب- كنترل در مسير انتشار

در صورتي كه كنترل صدا در منبع ميسر يا مؤثر نباشد جلوگيري از انتقال يا انتشار صدا يا بعبارت ديگر كنترل آن در مسير انتشار است كه خود شامل چند شيوه است، مدنظر قرار  مي گيرد. اصولاً اين روش مبتني بر دو خاصيت جذب صوت(Sound    Absorption) و ايزولاسيون صوت(Sound       insulation) درمصالح مي باشد.

1-ب- كنترل صدا مبتني برجذب صدا

وجود سطوح انعكاسي در كارگاه و اطراف منبع صوتي باعث مي شود كه تراز فشار صوت بعلت انعكاس مكرر افزايش پيدا كند اين ميزان افزايش به تعداد ومشخصات سطوح باز تابشي بستگي دارد وجود جاذب صوت مناسب مي تواند تا حدود زيادي اين پديده را كنترل نمايد.

انواع جاذب هاي صوتي در سه گروه طبقه بندي مي شوند:

1-   جاذب صفحه اي ساده(Membran     Alsorber)

2-   جاذب صفحه اي سورا خدار(Dissipative      Absorber)

3-    جاذب محفظه اي (حفره اي)( Cavity   Absorber  )

جاذبهاي صفحه اي يا لايه اي ساده بيشترين كار برد را در جذب صدا در فركانسهاي پايين دارند.بر عكس جاذبهاي سوارخدار براي جذب فركانسهاي بالا مناسب هستند جاذبهاي محفظه اي نيز براي جذب صدا در يك محدوده باريك از باند فركانسي مناسب هستند.

جاذبهاي صفحه اي

جاذبهاي صفحه اي شامل يك لايه از ماده اي سبك با چگالي كم وحتي الا مكان متخلخل است. از اين گروه مي توان تخته هاي چوبي چند لا،نئوپان،پلي اورتان (يونوليت) و صفحات جاذب متخلخل را نام برد. امروزه مواد مركب هم كه داراي جذب خوب بوده و از تركيبي از الياف معدني و آلي مي باشند بطور وسيع مورد استفاده قرار مي گيرند.

هر ماده اي از نظر درصد جذب انرژي صوت در كل باند فركانسي و نيز در هر فركانس ضريب جذب مخصوص به خود دارد.

ضريب جذب صوت در هر ماده از نسبت انرژي صوتي جذب شده به انرژي صوتي اوليه بدست مي آيد.

ضريب جذب صفر به معني انعكاس تمام صوت و ضريب جذب 5/0معادل جذب 50% انرژي و ضريب 1 جذب كل انرژي صوتي است. البته در عمل جذب كامل و يا انعكاس كامل در مصالح وجود ندارد.

از ديوارهاي جاذب بصورتهاي مختلفي مي توان استفاده نمود مثلاً روكش نمودن سازه اصلي بنا از داخل بالايه اي از مواد جاذب كه در جلوگيري از انعكاس صوت مؤثر بوده وانتشار صوت را به ميدان آزاد نزديك مي كند

جاذب هاي سوراخدار (مشبك)

امروزه شركت هاي مختلفي صفحات جاذب سورا خدار و مشبك را در انواع و ابعاد مختلف به بازار عرضه نموده اند كه با نام عمومي آكوستيك تايل (Acoustic     tile)به فروش مي رسند براي انتخاب مناسب آنها بايستي مشخصات فني جذب آنها معلوم باشد اين صفحات بصورت مخلوطي از الياف مختلف و برخي مواد جاذب سبك بصورت متخلخل و با روكش نرم يا سخت سوراخدار در ابعاد متنوع تهيه شده اند.

جاذب هاي محفظه اي (هلم هولتز)

براي جذب صوتي در فركانسهاي پايين و باند باريك همچنين در مكانهاي عمومي و پر جمعيت ونيز تا لارها از رزو ناتورهاي محفظه اي يا رزوناتورهاي هلم هولتز استفاده      مي شود

براي دسترسي به جذب صوتي بهتر علاوه براستفاده ازتايلهاي اكوستيكي از آويزهاي جذبي به شكل مكعب به فواصل مناسب نيز مي توان استفاده نمود.

2-ب -كنترل صدا مبتني بر ايزو لاسيون

ايزولاسيون در مقابل عبور صوت از يك مكان به مكان ديگر با استفاده از ديواره ايزولان مطرح مي گردد. اصولاً تمام مواد كم و بيش داراي مقاومت در برابر عبور صوت هستند. اين خصيصه تحت عنوان امپدانس اكوستيكي نيز ذكر مي شود .

ايزولاسيون صوتي هر ديواره تابعي از ضريب عبور يا ضريب انتقال صوت است. ضريب انتقال صوت نسبت انرژي عبوري به انرژي برخوردي به هر ديواره است.

ديواره هاي ايزولان براي جلوگيري از انتقال صدا از يك محيط به محيط ديگر بكارمي رود .  به اين نوع ديواره ها اصطلاحاً مانع هاي صوتي (Barrier     material)نيز مي گويند.

رابطه بين جذب صدا و افت انتقال صدا در مصالح

هر چه ضريب جذب مصالح بيشتر با شد افت انتقال صوت در آنها كمتر است.

عوامل موثر بر افت انتقال ديواره ها

1-  جرم يا چگالي مخصوصاً چگالي سطحي ( كيلوگرم در متر مربع)

هر چه دانسيته سطحي مواد بيشتر باشد براساس قانون جرم افت انتقال در آنها بيشتر است .

براساس قانون جرم هر ماده كه چگال تر باشد نسبت به صدا نفوذ پذيري كمتر دارد. بنابراين افت انتقال در آن ماده، بالا خواهد بود.

افت انتقال با افزايش ضخامت ديواره بصورت لگاريتمي افزايش پيدا مي كند.

2-يكدستي مصالح ديواره(Hemogenity     or   uniformity)

يكي از عوامل مؤثر بر ميزان افت انتقال ديواره، يكدستي و نفوذ ناپذيري ماده تشكيل دهنده آن است. اين عامل علاوه بر  شرط چگال بودن ماده مورد نظر مي باشد هر چه يكدستي ماده بيشتر باشد، ميزان انرژي عبوري از ديوار ، كمتر و افت انتقال بيشتر خواهد بود.

3-فنريت(Stiffness)

ارتباط بين چگونگي افت انتقال در يك ديوار با فركانس از نوع ارتباط يا همبستگي خطي و حتي لگارتيمي نيست بلكه از الگوي سه ناحيه اي پيروي مي كند اين سه ناحيه عبارتند از:

ناحيه اول- ناحيه تشديد يا ناحيه اثر فنريت: فركانس صوت وفركانس  ديوار نزديك بوده و افت انتقال محدود و در نوسان است.

ناحيه دوم - ناحيه چگالي كه مربوط به اثر جرم بوده و افت انتقال با يك شيب ملايم معادل 6 دسي بل افزايش در افت انتقال به ازاي افزايش فركانس به ميزان  يك اكتاو باند .

ناحيه سوم- ناحيه همزماني فركانس يا ناحيه اثر انطباق فركانس : طول موج صوت برخوردي به ديوار با طول موج ارتعاش ديوار برابر بوده و در يك افت نسبي بوجود مي آيد كه در يك نقطه به حداقل ممكن مي رسد.

4-  ميرايي(Discontinuity(Damping)) يا ايزولاسيون(Insulation)

براي كاستن از اثر فنريت و همزماني فركانس بهتر است كه از ميرا كننده مناسب استفاده شود. براي ناحيه اول از يك لايه كمكي  كم وزن و نرم مانند فوم و براي كاهش اثر همزماني از يك لايه ميرا كننده داخلي خوب مانند سرب  استفاده مي شود زيرا براساس مشخصاتي كه سرب دارد مي تواند موج وارده شده را به راحتي ميرا كند.